یکی از مهمترین مصادیق سلب آسایش عمومی در زندگی شهری، ایجاد صداهای آزاردهنده بهویژه در ساعات استراحت شبانه و ایام تعطیل است. پرسش اصلی این است که آیا چنین رفتاری از نظر حقوقی در ایران جرم محسوب میشود؟ در این مطلب، با بررسی قوانین مختلف از جمله قانون مجازات اسلامی، قانون هوای پاک و مقررات مربوط به حقوق همسایگی، به ابعاد حقوقی مزاحمت صوتی و ابزارهای قانونی مقابله با آن میپردازیم.
مفهوم آلودگی صوتی در حقوق ایران
آلودگی صوتی به هر نوع صدای ناهنجار و غیرمتعارفی گفته میشود که بیش از حد استاندارد منتشر شده و آرامش جسمی و روانی افراد را مختل میکند. در حقوق ایران، این پدیده بسته به شرایط، میتواند جرم، تخلف یا عنوان حقوقی مستقل تلقی شود.
ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی و صدای مزاحم
ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی به موضوع مزاحمت ملکی اشاره دارد و رفتارهایی مثل تصرف عدوانی یا ایجاد موانع را جرم میداند. بر اساس رویه قضایی، مزاحمت این ماده باید ماهیت فیزیکی و ملموس داشته باشد، بنابراین صرف ایجاد صدای ناهنجار مشمول این ماده نیست؛ مگر اینکه همراه با تجاوز یا تصرف در ملک دیگران باشد.
قانون هوای پاک و جرمانگاری آلودگی صوتی
طبق ماده ۲۹ قانون هوای پاک (مصوب ۱۳۹۶)، ایجاد یا انتشار آلودگی صوتی بیش از حد مجاز، جرم محسوب میشود. بر این اساس:
-
تولید صداهای مزاحم توسط افراد، کارگاهها، خودروها یا جشنها در محدوده مسکونی ممنوع است.
-
سازمان محیط زیست و شهرداریها وظیفه نظارت و معرفی متخلفین به مراجع قضایی را دارند.
ساعات استراحت در قوانین و عرف شهری
طبق عرف جامعه و برخی مقررات شهری، ساعات استراحت شامل بازههای زیر است:
-
شب: از ۱۰ شب تا ۶ یا ۷ صبح
-
ظهر تا عصر: معمولاً بین ۱۳ تا ۱۶
-
روزهای تعطیل رسمی: هرگونه فعالیت پر سر و صدا در این زمانها ممنوع است.
ایجاد صداهای بلند مانند کارهای فنی، استفاده از وسایل صوتی یا برگزاری جشن در این ساعات، نقض آرامش همسایگان محسوب میشود و قابل پیگیری قانونی و اداری است.
نهادهای مسئول رسیدگی به آلودگی صوتی
با توجه به ماهیت چندوجهی این تخلف، نهادهای مختلفی مسئول رسیدگی هستند:
-
صدای کارگاه یا تجهیزات صنعتی: اداره محیط زیست و شهرداری (بر اساس قانون هوای پاک)
-
صدای همسایه در ساختمان مسکونی: کلانتری یا شورای حل اختلاف (بر اساس قانون مجازات اسلامی)
-
نقض مقررات مدیریت ساختمان: مدیر ساختمان یا هیئتمدیره (بر اساس آییننامه آپارتماننشینی)
ابزارهای اثبات مزاحمت صوتی
برای طرح شکایت، شاکی باید دلایل کافی ارائه دهد. مهمترین ادله عبارتند از:
-
ضبط صدا یا فیلم در زمان وقوع مزاحمت
-
شهادت شهود یا همسایگان دیگر
-
گزارش رسمی پلیس ۱۱۰
-
نظر کارشناسی محیط زیست یا متخصصان صوتشناسی
مسئولیت مدنی در برابر ایجاد صدای مزاحم
علاوه بر جنبه کیفری، ایجاد صدای مزاحم میتواند مسئولیت مدنی نیز به دنبال داشته باشد. اگر فردی باعث آسیب روحی، عصبی یا جسمی به همسایگان شود (مثلاً اختلال خواب)، دادگاه میتواند او را به پرداخت خسارت معنوی یا مادی محکوم کند.
نتیجهگیری
ایجاد صدای مزاحم در ساعات استراحت، در بسیاری از موارد جرم قابل پیگیری محسوب میشود. قوانین ایران مانند قانون هوای پاک و مقررات مدیریت ساختمان ابزارهای مشخصی برای برخورد با این تخلفات دارند. با این حال، راهکار بنیادی، ارتقاء فرهنگ احترام به حقوق همسایگان و پایبندی به مقررات زندگی شهری است.
